Czynności sprawdzające podejmowane są przez organ podatkowy z urzędu. W tym zakresie organ podatkowy może podejmować czynności sprawdzające mające na celu:

1.  sprawdzenie terminowości:

  • składania deklaracji,
  • wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów,

2.  stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów wymienionych w pkt 1,
3.  ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.

4.  weryfikację poniesionych przez podatników wydatków i uzyskanych dochodów opodatkowanych lub dochodów  nieopodatkowanych – w zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

5.  weryfikację danych i dokumentów przedstawionych przez podatników dokonujących rejestracji podatkowej.

6.  weryfikację danych i dokumentów przedstawionych przez podmioty dokonujące zgłoszenia rejestracyjnego uproszczonego, o którym mowa w  art. 16b ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 864, 1123, 1495, 1501, 1520 i 1556).

Należy mieć na uwadze, iż Dokumentacja podatkowa cen transferowych ma charakter informacyjny, a zatem jest opisem stanu faktycznego dotyczącego realizacji transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi. W naszej ocenie pkt 3 powyżej upoważnia organ podatkowy do wystąpienia do podatnika w trybie art. 11s ust. 1 uCIT (art.23ze ust.1 uPIT) o przedstawienie DPCT w terminie 7 dni. Organ podatkowy może również zwrócić się do podatnika o przedstawienie wszystkich dowodów potwierdzających zapisy dokonane w DPCT. W szczególności organ podatkowy może zażądać przedstawienia uwierzytelnionych oraz przetłumaczonych kopii dokumentów obcojęzycznych, a związanych z realizacją transakcji udokumentowaną DPCT.

Trzeba zaznaczyć, iż czynności sprawdzające często mają charakter tzw. kontroli krzyżowej tj. weryfikacji zapisów księgowych ze względu na kontrolę innego podatnika. Tak prowadzone czynności wyjaśniające w określonych okolicznościach mogą skutkować żądaniem przedstawienia DPCT.

Kontrola podatkowa podejmowana jest przez organy podatkowe z urzędu. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani podatnicy (płatnicy lub inkasenci) wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.

Wszczęcie postępowania kontrolnego upoważnia organ podatkowy do wystąpienia do podatnika w trybie art. 11s ust. 1 uCIT (art.23ze ust.1 uPIT) o przedstawienie DPCT w terminie 7 dni. Organ podatkowy może również zwrócić się do podatnika o tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym DPCT. W przypadku, gdy podatnik nie zastosuje się do wezwania, organ może zlecić na koszt podatnika to tłumaczenie.

Należy zaznaczyć, iż z czynności kontrolnych sporządza się protokół kontroli, który powinien zawierać m.in.:

  • wskazanie kontrolowanego,
  • wskazanie osób kontrolujących,
  • określenie przedmiotu i zakresu kontroli,
  • określenie miejsca i czasu przeprowadzenia kontroli,
  • opis dokonanych ustaleń faktycznych,
  • dokumentację dotyczącą przeprowadzonych dowodów,
  • ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli,
  • pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień oraz prawie złożenia korekty deklaracji,
  • pouczenie o obowiązku zawiadomienia organu podatkowego przez kontrolowanego o każdej zmianie swojego adresu dokonanej w ciągu 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli w toku kontroli podatkowej ujawniono nieprawidłowości, oraz skutkach niedopełnienia tego obowiązku.

W opisie dokonanych ustaleń protokół stwierdza stan faktyczny dotyczący realizacji transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi. Jeżeli stan faktyczny ustalony przez organ podatkowy odbiega od przedstawionego przez podatnika w dokumentacji podatkowej oraz potwierdzonych innymi dowodami, w takim przypadku istnieje duże prawdopodobieństwo wszczęcia postępowania podatkowego określającego dochód (stratę) we właściwej, zdaniem organu, wysokości.

Postępowanie podatkowe stanowi konkretyzację postępowania kontrolnego, gdy organ wnioskując o stwierdzonych wcześniej nieprawidłowościach prowadzi postępowanie zmierzające do wydania decyzji, która określi zobowiązanie podatkowe w prawidłowej wysokości, negując tym samym wysokość podatku zadeklarowanego przez podatnika. W przypadku cen transferowych, postępowanie podatkowe jest wszczynane z urzędu przez organ podatkowy, który doręcza stronie postanowienie o wszczęciu postępowania.

Organ podatkowy prowadzi postępowanie w zakresie cen transferowych w oparciu o przepisy uCIT oraz obowiązujące przepisy Rozporządzeń Ministra Finansów dotyczących cen transferowych. . Zgodnie z tymi przepisami, organ podatkowy bada, czy dochód podatnika został uzyskany na podstawie wartości rynkowej przedmiotu transakcji, właściwie zewidencjonowany i przypisany stronom transakcji.

W przypadku przedłożenia przez podatnika DPCT wraz z ustaleniem wartości rynkowej przedmiotu transakcji w oparciu o metodę porównywalnej ceny niekontrolowanej, metody ceny odprzedaży, metody rozsądnej marży („koszt plus”), marży transakcyjnej netto, bądź podziału zysku o ile rzetelność i obiektywność przedstawionych danych nie budzi uzasadnionych wątpliwości, organ podatkowy dokonuje ustalenia wartości rynkowej transakcji stosując metodę uprzednio przyjętą przez podatnika, chyba że użycie innej metody jest w sposób oczywisty bardziej właściwe. Należy podkreślić, iż jedną z nadrzędnych zasad postępowania podatkowego jest zasada pisemności. Oznacza to, iż wszelkie sprawy są załatwiane w formie pisemnej. Organ podatkowy ma obowiązek sporządzać zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie. Protokoły są sporządzane w szczególności z przesłuchań, oględzin oraz ekspertyz wykonywanych przy udziale pracownika organu podatkowego.

Załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a dla sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy. Przy powyższych terminach wskazanych w przepisach podatkowych należy również uwzględnić terminy wymienione w Prawie przedsiębiorców.. Wskazano tam, iż łączny czas kontroli przedsiębiorcy w roku kalendarzowym nie może przekroczyć dla:

  • mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych,
  • małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych,
  • średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych,
  • pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Ostatnim elementem postępowania podatkowego jest wydanie decyzji określającej zaległość podatkową (zmniejszającej stratę), która zgodnie z polskim prawem podatkowym jest wymagalna od dnia doręczenia takiej decyzji. Tym samym organ podatkowy może wydać decyzję ustalającą wymiar zobowiązania podatkowego, jak również decyzję umarzającą postępowanie. Od decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji służy odwołanie do organu podatkowego II instancji.

Konsekwencją tego jest obowiązek zapłaty określonego podatku bez względu na fakt wniesienia odwołania do organu II instancji czy też późniejszego uchylenia takiej decyzji. W przypadku braku zapłaty podatnik musi liczyć się z kosztami egzekucji, której koszty dochodzone są równolegle z zaległością podatkową.

Postępowanie podatkowe w II instancji, tzw. postępowanie odwoławcze jest wszczynane przez podatnika, który otrzymał nieprzychylną decyzję w postępowaniu podatkowym w I instancji. Odwołanie od decyzji organu I instancji jest wnoszone za pośrednictwem tego organu w terminie 14 dni od dnia doręczenia zaskarżanej decyzji. Należy mieć również na uwadze, iż wniesienie odwołania do organu II instancji we właściwym terminie, nie wstrzymuje wykonania decyzji organu I instancji.

Organ I instancji, który wydał zaskarżaną decyzję ma 14 dni na wydanie decyzji uchylającej uprzednio wydaną (tryb samokontroli) bądź przekazanie sprawy do organu odwoławczego. Odwołanie od decyzji wnoszone przez organ powinno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie.

Niespełnienie wymogów wskazanych w przepisach ordynacji podatkowej dotyczących treści lub terminu odwołania skutkuje wydaniem przez organ II instancji postanowienia zamykającego postępowanie odwoławcze. Postanowienie takie jest ostateczne dla postępowania w II instancji, jednak dopuszczalne jest wniesienie na nie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

W przypadku spełnienia formalnych wymogów przez podatnika, organ II instancji dokonuje ponownego rozpatrzenia sprawy. W postępowaniu organu II instancji obowiązują te same zasady postępowania co w przypadku spraw przed I instancją.

Organ II instancji w toku postępowania może przeprowadzić dodatkowe uzupełniające postępowanie dowodowe, bądź też uchylić zaskarżone rozstrzygnięcie i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Z naszego doświadczenia wynika, że w skomplikowanych sprawach II instancja często przedłuża okres wydania decyzji, nie mając obowiązku jego rozpatrzenia w określonym terminie.

Zarówno w trakcie postępowania przed I i II instancją podatnik może przedkładać wszelkie dowody na poparcie swoich twierdzeń, jednak zasadnicze czynności dowodowe organu powinny być rozpatrywane w postępowaniu przed I instancją.

W toku postępowania podatkowego w II instancji, organ podatkowy może wydać następujące rozstrzygnięcia:

  • decyzję utrzymującą w mocy decyzję organu I instancji,
  • decyzję uchylającą decyzję organu I instancji w całości lub w części i rozstrzygającą w tym zakresie co do istoty sprawy,
  • decyzję uchylającą decyzję organu I instancji w całości lub w części i umarzającą postępowanie w sprawie,
  • decyzję umarzającą postępowanie odwoławcze,
  • decyzję uchylającą w całości decyzję organu I instancji, mocą której przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ.

Od wydanej decyzji organu II instancji, podatnikowi przysługuje wniesienie skargi na Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia.

Od 1 czerwca 2017 r. skargę na bezczynność organu lub przewlekłość postępowania można wnosić w każdym czasie, po wcześniejszym wniesieniu ponaglenia dotyczącego działania organu, który prowadził sprawę.

Otrzymanie decyzji organu II instancji, z którą podatnik się nie zgadza upoważnia go do wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.

Wyrok wydany przez WSA rozstrzyga o tym czy decyzje organu I i II instancji wydane były zgodnie z prawem zarówno w aspekcie proceduralnym, w szczególności postępowania dowodowego oraz prawidłowości zastosowania przepisów prawa. Dlatego też WSA nie prowadzi postępowania dowodowego, a jedynie bada czy organy prawidłowo przeprowadziły to postępowanie oraz weryfikuje prawidłowość interpretacji i zastosowania przepisów będących podstawą wymiaru zaległości podatkowych.

Wyrok WSA może uchylić decyzje organów podatkowych lub oddalić skargę uznając, że nie naruszają one obowiązującego prawa. W przypadku negatywnego wyroku WSA podatnikowi przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie. . .

W przypadku negatywnego wyroku WSA podatnikowi przysługuje skarga do NSA, która musi być sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika. Wyrok NSA stanowi ostateczne rozstrzygnięcie podejmowane przez Sąd w Polsce.

W przypadku negatywnego wyroku NSA w ograniczonym zakresie istnieje możliwość zaskarżenia go do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli możliwe jest wykazanie sprzeczności przepisów prawa polskiego z przepisami europejskimi, które zostały inkorporowane do polskiego porządku prawnego.