TP (od ang. transfer pricing), czyli ceny transferowe, mają zastosowanie w transakcjach zachodzących pomiędzy podmiotami powiązanymi. Powiązanie to może mieć charakter kapitałowy lub osobowy, przy czym brane są pod uwagę zarówno powiązania formalne, jak i nieformalne. Dodatkowo TP dotyczą transakcji z podmiotami mającymi siedzibę na terytorium tzw. rajów podatkowych – czyli krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Z uwagi na dosyć skomplikowane, a często niejednoznaczne przepisy w tym zakresie, transakcje między podmiotami powiązanymi mogą przyczyniać się do zwiększania ryzyka podatkowego. Sprawdź, jakie mechanizmy stosować, aby się przed tym uchronić.
Dlaczego ceny transferowe powodują podwyższenie ryzyka podatkowego w podmiotach powiązanych?
Ryzyko podatkowe jest charakterystyczne dla biznesu jako takiego. Wynika z istnienia pewnych sankcji, grożących za niedopełnienie obowiązków podatkowych, ich nienależyte dopełnienie albo przekroczenie terminów. Czasami takie działanie przedsiębiorcy jest celowe, częściej jednak wynika z niewłaściwej interpretacji obowiązujących przepisów. Najważniejszym aspektem ryzyka biznesowego jest brak pewności, czy któreś z byłych, aktualnych lub planowanych działań, nie przyniesie negatywnych konsekwencji podatkowych.
W przypadku cen transferowych, problem jest szczególnie odczuwalny. Dotyczące ich regulacje są nieprecyzyjne i zmienne w czasie. Z tego też powodu organy podatkowe nie mają jeszcze wprawy w badaniu transakcji pod kątem ich poprawności. Nierzadko brakuje również orzecznictwa sądowego, na którym można by się opierać. Wszystko to przekłada się na zwiększone ryzyko podatkowe dla podmiotów.
Dokumentacja podatkowa w zarządzaniu cenami transferowymi
Z perspektywy państwa największym ryzykiem dotyczącym podmiotów powiązanych, jest możliwość przerzucania pomiędzy nimi dochodów, w celu uzyskania korzyści finansowych. W tym właśnie celu zadecydowano o potrzebie ustalania przepisów dot. cen transferowych w taki sposób, aby odpowiadały one cenom rynkowym. W Polsce, podobnie jak w większości krajów OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), istnieje obowiązek przygotowania specyficznej dokumentacji, której zadaniem jest udowodnienie zgodności ceny transferowej z rynkową.
Prawidłowe sporządzenie dokumentacji stanowi najważniejszy element minimalizacji ryzyka podatkowego w przypadku podmiotów powiązanych. Składa się ono z kilku etapów. Najpierw należy określić funkcje podmiotów uczestniczących w transakcji (przeprowadzając analizę funkcjonalną, analizę aktywów oraz analizę ryzyka). Następnie trzeba wskazać koszty transakcji, a także termin i formę zapłaty. Bardzo ważne jest określenie metody oraz sposobu kalkulacji zysków, jak również ceny przedmiotu transakcji. Służy do tego kilka polecanych metod, aczkolwiek można zastosować również własną, jeśli jej wybór zostanie logicznie uargumentowany. Następnie trzeba przedstawić strategię gospodarczą, obowiązującą w trakcie ustalania cen (np. promocja przy wprowadzaniu na rynek nowej marki), a także wszystkie inne, istotne czynniki. Na koniec niezbędne jest określenie, jakie korzyści dot. świadczeń niematerialnych uzyskały podmioty powiązane w związku z transakcją.
Metody pozyskiwania informacji o cenach transferowych
Zarządzanie ryzykiem podatkowym w przypadku cen transferowych wymaga skrupulatnego zgromadzenia informacji o samej transakcji, realizujących ją podmiotach, otoczeniu rynkowym, konkurencji itd. Należy mieć na uwadze wszystkie okoliczności, które były znane stronom transakcji w trakcie jej zawierania, albo przynajmniej zakładamy, że mogły im być znane.
Informacje pozyskać można z różnych źródeł. Podstawowym jest analiza dokumentów źródłowych – czyli przede wszystkim umowy transakcji. Zawsze warto podeprzeć się wiedzą ekspercką, korzystając z wywiadu gospodarczego wyspecjalizowanych podmiotów. Organ podatkowy dopuści też dowód z rozmów bezpośrednich z osobami odpowiedzialnymi za dane transakcje, jak również inne źródła: schematy organizacyjne, faktury, politykę cenową i marketingową i in.
Co istotne, dane muszą być aktualne, a zatem wymagają weryfikacji każdorazowo przy sprawdzaniu dokumentacji. Ryzyko podatkowe spada, gdy ustalony jest rzeczywisty przebieg transakcji. Następnie podmioty powiązane muszą sporządzić analizę porównywalności, uwzględniając m.in. cechy charakterystyczne dóbr i usług, funkcje stron transakcji i ich sytuację ekonomiczną czy warunki umowy.
Badanie cen transferowych przez organy podatkowe
Prawidłowość ustalenia cen transferowych będą weryfikować organy podatkowe. Ilość etapów badania zależy od tego, czy organ zgodzi się na interpretację podatnika. Zaczyna się od wykonania czynności sprawdzających, obejmujących poprawność formalną i terminowość złożonych dokumentów, ale także ich zgodność ze stanem faktycznym. Kontrola podatkowa kończy się protokołem. Jeśli zdaniem organów podatkowych rzeczywistość przedstawia się inaczej, niż wykazano to w dokumentach, rozpocznie się postępowanie podatkowe.
W pierwszej instancji określona zostanie prawidłowa wysokość zobowiązań podatkowych. W decyzji podmiot zostanie poinformowany o ewentualnych zaległościach. Jeśli firma nie zgadza się z decyzją, ma możliwość odwołania – do organu I instancji, potem II instancji, a nawet do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Kolejne instancje będą wyłącznie badać prawidłowość i terminowość procedur, jakie zaszły wcześniej. Gdy NSA potwierdzi niekorzystną decyzję, podatnik może jedynie spróbować podważyć zasadność polskich przepisów, jeśli są one niezgodne z europejskimi. W takiej sytuacji istnieje ostatnia instancja – Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
W razie stwierdzenia nieprawidłowości, podatnik może doświadczyć sankcji podatkowych, karno-skarbowych lub karnych.
Czemu służy zawarcie porozumienia cenowego?
Podatnicy mogą skorzystać z bardzo bezpiecznego sposobu na wyeliminowanie ryzyka podatkowego. Jest nim zawarcie porozumienia cenowego (APA – advance pricing arrangements) z Ministrem Finansów. Oznacza ono całkowite bezpieczeństwo podczas ustalania cen transferowych. We wniosku należy wskazać propozycję stosowania wybranej metody ustalania cen transakcyjnych, jej opis w kontekście transakcji oraz inne, istotne dokumenty i okoliczności.
Porozumienie zawiera się na okres maksymalnie 5 lat. W Polsce jednak porozumienia cenowe są wyjątkowo rzadko stosowane, zwłaszcza z uwagi na ich wysoką cenę oraz konieczność ujawnienia wielu cennych informacji (również tych pochodzących od klientów).
Polityka cen transferowych – jak zmniejsza ryzyko podatkowe?
O wiele łatwiej zachować zgodność transakcji z prawem podatkowym, jeśli wszystkie działy zaangażowane w zagadnienie cen transferowych funkcjonują zgodnie z wcześniej przyjętymi procedurami. Należy do nich szczegółowa polityka cen transferowych. W dokumencie tym znaleźć się powinny m.in. wykaz procedur optymalizujących ryzyko, pełny przebieg transakcji, jak również definicje oraz określenie odpowiedzialności osób i komórek.
Możliwość wprowadzenia polityki cen transferowych – swoistej instrukcji podatkowej, mają wyłącznie te przedsiębiorstwa, które w swoich systemach księgowych posiadają podmioty powiązane. Warto skorzystać z tej opcji, stanowi ona bowiem ważny element zarządzania ryzykiem podatkowym, niwelując możliwość nieprawidłowego zawierania transakcji przez podmioty powiązane.
Dlaczego ceny transferowe wiążą się z tak dużym ryzykiem? Ponieważ dotyczą sytuacji, w której interesy organów podatkowych i przedsiębiorców są skrajnie różne. Firmy dążą do optymalizacji płatności podatkowych, a co za tym idzie, do maksymalizacji zysku. Z kolei administracja podatkowa ma upewnić się, że do budżetu państwa trafiają daniny w określonej wysokości. Podstawą do uniknięcia problemów jest doskonała znajomość polskich i międzynarodowych uregulowań prawnych, dot. podmiotów powiązanych. Z uwagi na poziom komplikacji zagadnienia, lepiej zaufać w tej kwestii fachowcom. Jeśli więc przedsiębiorstwo często realizuje transakcje z podmiotami powiązanymi, wskazana jest stała współpraca z firmą specjalizującą się w zagadnieniach związanych z cenami transferowymi.
